Waarom zijn zetels voor jongeren een goed idee? En waarom zijn ze zo nodig?

Hoe mooi zou het zijn als jongeren onder de 18 ook worden vertegenwoordigd worden in de Tweede Kamer? Niet via verkiezingen, maar via voogden die spreken en besluiten in hun naam. Zij die nog het langste leven hebben namelijk óók recht van spreken. Zover is het helaas nog niet. Maar LEF gaat daar verandering in brengen. Hieronder leggen we uit waarom de vertegenwoordiging van de jongste burgers zo belangrijk is.

Steeds ouder

Nederland kampt met dubbele vergrijzing. Enerzijds worden er minder baby’s geboren. Anderzijds leven we langer. Werd in 01935 nog 2,5e baby geboren op een vrouwenleven. In 02024 lag dit cijfer op 1,42. Het vervangingscijfer, het aantal baby’s op een vrouwenleven om de bevolking op peil te houden ligt op 2,3.* Het huidige vruchtbaarheidscijfer betekent dus een krimp van de bevolking. Werden mannen in 01920 nog 62,58 jaar en vrouwen 70,78, anno 02024 ligt die op 80,52 voor mannen en 83,28 voor vrouwen. Er kwam in een eeuw tijd dus 17,94 jaar bij voor mannen en 12.5 jaar voor vrouwen.** Dankzij vergrijzing blijft de bevolking op peil, maar raakt de verdeling tussen jong en oud wel uit balans.

De lage vruchtbaarheid is te danken aan anticonceptie, een hoger opleidingsniveau van vrouwen en het feit dat jongeren moeite hebben om een vaste baan, vaste relatie en zelfstandige woonruimte te vinden en de kinderwens uitstellen en soms ongewenst kinderloos blijven. De steeds hogere levensverwachting is te danken aan medische doorbraken, betere beschikbaarheid van voedsel en de ouderdomsvoorziening AOW, die ervoor zorgt dat het gros van de ouderen niet in armoede leeft.

Wissel van de wacht

Deze demografische ontwikkeling heeft een politieke dimensie. Bepaalde de 65+ bevolking in 01925 nog 14,5e zetel in het parlement, In 02025 zijn dat er 38 (bijna 3x zoveel). Het aandeel jongeren liep de afgelopen eeuw juist terug van 66,5 zetel naar 41. Winst van 23.5 voor de oudjes. Verlies van 25.5 voor jongvolwassenen. En tot Dat is een aardig doorslaggevende stem bij elk besluit dat over de toekomst gaat.

Als jongeren en ouderen dezelfde belangen en hetzelfde stemgedrag zouden hebben, zou dit geen probleem zijn. Maar uit diverse studies, waaronder het nationaal kiesonderzoek van 2021 en 2023, blijkt een significant verschil tussen jong en oud. Ouderen stemmen vaker op nationalistisch nostalgische partijen als de PVV en BBB. Ouderen zijn eerder geneigd om anti-migrant te zijn en nepnieuws te delen op sociale media. Een kleiner percentage vindt klimaatverandering de meest urgente uitdaging van deze tijd. In economische zin zijn ze eerder voorstander van lage (vermogens)belastingen, omdat ze vaker dan gemiddeld vermogend of huizenbezitter zijn. In de basis zijn ouderen dus conservatief aangelegd en willen ze zaken bij het oude vertrouwde houden. Dat is ook niet zo gek, leeftijd bepaalt namelijk in grote mate waar we ons mee bezig houden. Als je het grootste gedeelte van je leven al achter de rug hebt, ben je eerder geneigd om terug te blikken.

Jongeren stemmen juist vaker progressief, voor acceptatie van minderheden, gelijk loon en eerlijke belastingen, vaste contracten, goede arbeidsvoorwaarden en betaalbare en sociale huur. Jongeren zijn immers veel vaker het slachtoffer van huisjesmelkers en de absurd hoge huur- en huizenprijzen. Jongeren zitten klem met de wachtlijsten voor een woning omdat er ironisch genoeg massaal woningen voor gezinnen zijn gebouwd, maar niet voor studenten en senioren. Empy-nesters, ouders waarvan de kinderen uit huis zijn, kunnen daardoor niet goed doorstromen en houden geschikte starterswoningen bezet. Als we niet oppassen ontstaat een vicieuze cirkel waarin jongeren steeds verder onder druk staan, minder snel een gezin stichten, ouderen de politiek in hun voordeel beslissen en jongeren verder achterop raken.

Zonder jongeren geen vernieuwing

Gelukkig is er een simpele maar doeltreffende oplossing: 27 evenredige zetels voor de jeugd opnemen in het parlement. Dat heeft drie voordelen: 1) de balans tussen jong en oud wordt hersteld 2) nostalgische populisten als Wilders (65) Trump (79) en Netanyahu (75) krijgen minder stemmen 3) er komt meer verbeeldingskracht, speelsheid en lef in de politieke arena. Niet ‘Nee want het kan niet’ maar ‘Ja, we proberen het gewoon' En daar houdt het niet op. Door de stem van de toekomst aan tafel uit te nodigen, ontdekken ook ouderen hun innerlijke kind weer, en zijn ook zij in staat om toekomstgerichte besluiten te nemen. De meeste mensen willen namelijk een goede voorouder zijn en dat hun nageslacht het beter krijgt dan henzelf.

Het is de hoogste tijd voor een upgrade van onze democratie. En dat kan door letterlijk ruimte te maken voor deze doelgroep. Echte zetels maakt van jongeren een factor van belang, in plaats van een stille en onzichtbare groep over wiens ruggen er straffeloos besluiten worden genomen over oorlog en vrede. Laat de debatten maar ontvlammen over de vraag of het beleid toekomstbestendig, en geschikt is voor álle burgers of niet. Of we verstandig met onze grondstoffen en materialen omgaan. En of de overheid niet een stuk simpeler kan. Want als een kind het kan begrijpen, plukken een hoop andere Nederlanders daar ook de vruchten van. Een kindvriendelijke wereld is beter voor iedereen.

In onderstaande animatie zijn beide scenario's van 01925 tot 02070 gevisualiseerd: Niets doen en vergrijzing zijn gang laten gaan. Of jongeren hun deel van de democratie gunnen. We maken bij LEF gebruik van de vijfcijferige jaartelling van The Long Now Foundation. Deze maakt ons bewuster dat we slechts te gast zijn in een groter tijdgewricht, waarvan wij niet het enige centrum zijn. Er zijn ons velen voorgegaan en er komen (hopelijk) nog velen na ons.

* Het vervangingscijfer is geen doel op zich. Vrouwen zijn geen baarmachines en de gevolgen van vergrijzing kunnen ook prima worden opgevangen door werk anders te verdelen. Ouderen blijven bijvoorbeeld langer zelfstandig wonen. Het punt is dat de invloed van ouderen ten opzichte van jongeren verder toeneemt en dat ongezond is.

** Bij de gemiddelde levensverwachting moet vermeld worden dat deze sterk varieert per beroepsgroep, klasse, etniciteit, leefstijl en woonomgeving. Mensen in de stad leven twee jaar korter door vieze lucht. Alcohol, tabak, vet voedsel, weinig beweging en genetische aanleg kunnen zorgen voor een langer of juist korter leven.