Wat zijn LEF’s kansen op zetels?

Een Deens gezegd luidt: Het is moeilijk om voorspellingen te doen, zeker als het gaat om de toekomst. Toch zijn we er vrij zeker van dat LEF een zetel gaat winnen in het parlement op basis van diverse peilingen, verkiezingsresultaten en demografie. Lees hieronder hoe het precies zit.

Peilingen Tweede Kamerverkiezingen 2010 en Gemeenteraadsverkiezingen 2014 en 2022

Eenvandaag en I&O Research vroegen jongeren tussen de 18 en 24 in verschillende jaren of ze op een jongerenpartij zouden stemmen. In 2010 was dit percentage 8%, in 2014 steeg dit naar 11% en in 2022 naar een machtige 21%. Eén op de vijf jongeren overweegt een jongerenpartij. Het laatste I&O onderzoek vroeg volwassenen buiten de 18-24 categorie of zij bereid zijn op een jongerenpartij te stemmen. Gemiddeld staat 6,31% van de stemgerechtigde bevolking hiervoor open. Dat zijn 839.992 kiezers die bereid zijn om het jongerenbelang en de toekomst centraal te stellen, of in een jongerenpartij een goed alternatief zien. Het potentieel van LEF is in dit opzicht 9 zetels.

Figuur 1: Potentiële achterban voor jongerenpartijen, samengesteld uit het Eenvandaag Jongerenpanel van 21 mei 02010, een Eenvandaag peiling van 7 maart 02014 en I&O onderzoek van 23 februari 02023

Onderzoeker Asher van der Velde van het I&O Onderzoek noemt een andere gunstige statistiek: “Puur cijfermatig gezien is er landelijk zeker ruimte voor een jongerenpartij. Er zijn in Nederland zo’n anderhalf miljoen jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Dat is 11 procent van de stemgerechtigde bevolking, oftewel zo’n zestien zetels.” Jongeren zijn als groep natuurlijk heel divers en stemmen niet hetzelfde. Maar als 1 op de 16 bereid is te stemmen voor het jongerenbelang belooft dat wat.

LEF hanteert echter een ruimere definitie van jongeren dan 18 tot 24. Het cohort 25-34 (starters) is net zo belangrijk (en de leeftijd van sommige kandidaten). Waar het cohort van 18-24 slechts 1.532.597 omvat, is dat voor starters 2.198.000 personen, goed voor ruim 25 zetels. Gecombineerd gaat het om 27,8% van de bevolking, of 42 zetels. Dat is niet een klein deel. Als LEF tussen de 5% à 15% van deze doelgroep bereikt en dit een concrete stem oplevert, behaalt LEF tussen de 2 en 6 zetels.

De samenstelling van ons ledenbestand vertelt ons echter dat onze achterban breder is. LEF heeft leden in het hele land en in alle leeftijden. Ons programma spreekt iedereen aan die voor échte vernieuwing durft te gaan. Bezorgde ouders en grootouders die hun (klein)kinderen een toekomst gunnen maar net zo goed ambitieuze en idealistische starters die systeemverandering verlangen en de onderscheidende punten van LEF, een basisinkomen, gratis OV en kwijtschelding van studieschuld.

Figuur 2: Aantal kiezers dat jongerenbelang meeweegt en stem op een jongerenpartij overweegt, I&O Research 2022

Er valt een aanmerking te maken op bovenstaande percentages. Het gaat immers om onderzoek in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, waarbij de opkomst rond de 46% bedroeg, niet de 79% voor de Tweede Kamerverkiezingen. En een peiling kan sowieso behoorlijk naast de werkelijkheid zitten. Deelnemers die zeggen dat ze ergens toe bereid zijn wil nog niet zeggen dat ze het ook echt doen. Gelukkig zijn er ook verkiezingsresultaten van verkozen jongerenpartijen die we kunnen raadplegen.

Figuur 3: Verkiezingsresultaten van jongerenpartijen 1982 - 2022. Samengesteld met data uit de Databank Verkiezingsuitslagen . Voor verkiezingsuitslagen tot en met 2002 werden lokale raadspagina’s, nieuwsberichten en jongerenpartijen geraadpleegd.

Op lokaal niveau al sinds 1982 een beproefd recept. Sinds 2018 duidelijk in de lift

Tot 2010 bestonden er vier jongerenpartijen met gezamenlijk 10 zetels: Jongeren Ongebonden Best, Studenten Techniek in Politiek Delft, Student en Stad Groningen en Jong Maashorst. In 2014 kwam daar Student & Starter bij. In 2018 namen werden vier nieuwe jongerenpartijen verkozen: Lijst Blanco Meierijstad, Maastricht: Open Eerlijk en Democratisch, Connect Wageningen en Jong Lelystad. In 2022 kwamen er maar liefst vijf partijen bij: Jong Zandvoort, Studenten voor Leiden, Jong Nissewaard, Jongerenpartij Heerlen en Visie Vaals. Lijst Blanco Meijerijstad werd in 2022 opgeheven. Nederland telt daarmee 13 lokale jongerenpartijen.

Hun gecombineerde aantal zetels steeg bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2021/2022 van 25 naar 41, een toename van 61%. In zeven gemeentes werden jongerenpartijen (gedeeld) de grootste: Maashorst (20%), Delft (15,8%), Zandvoort (17,2%), Lelystad (9,4%), Best (14,7%), Heerlen (7,3%) en Vaals (19,4%). Gemiddeld halen jongerenpartijen 10,6% van de stemmen. Uit de geografische spreiding blijkt dat zowel in ruraal als stedelijk gebied behoefte is aan jongerenpolitiek. Gemiddeld komen jongerenpartijen precies met 2 zetels binnen.

Omdat de kiesdrempel in gemeentes hoger ligt dan bij landelijke politiek (er zijn minimaal 7 en maximaal 45 raadszetels te verdelen, tegenover 150 Tweede Kamerzetels) hebben in de afgelopen jaren een aantal jongerenpartijen net geen zetels gehaald. Jongerenpartij Eemsdelta (2,6%), Jouw Veenendaal (2,4%) en Jongeren aan Zet Emmen (2%) waren heel dichtbij. Jong Rotterdam (1,1%) en LEF Den Haag (0,9%) kwamen tot een halve zetel. Bij landelijke verkiezingen is 0,66% van de stemmen nodig om een zetel te halen.

Als de campagne van LEF ook maar een beetje in de buurt komt van de campagnes van lokale jongerenpartijen dan ligt een zetel binnen handbereik. Op lokaal niveau blijken ze een stabiele factor te zijn en nemen ze deel in coalities: STIP Delft sinds 1998, Jong Maashorst sinds 2002, Jong en Ongebonden sinds 2018, Jong Zandvoort direct bij binnenkomst in 2022. Hoewel jongerenpartijen eerst worden weggelachen worden ze na de verkiezingen ervaren als constructief en pragmatisch. Ze vormen de lijm die partijen met tegengestelde opvattingen bij elkaar houdt. De tijd is rijp voor LEF om op landelijk niveau te presteren wat op lokaal niveau al jaren gewoon is; jongeren die tonen dat het anders kan!

Figuur 4: Overzicht van verkozen lokale jongerenpartijen.

De invloed van first time voters en een demografische wissel van de wacht

Hoe meer jongeren in de knel zitten door vergrijzende politiek, hoe meer we van ons laten horen. De belangstelling voor het welzijn van jongeren lijkt door de coronapandemie en klimaatverandering te zijn toegenomen. De behoefte aan lange termijn denken en het welzijn voor de kinderen van onze kleinkinderen wordt ook iedere dag groter. Daarnaast zijn sinds de vorige verkiezingen van 2021 535.000 jongeren van 15, 16 en 17 jaar kiesgerechtigd geworden. Net als andere leeftijdsgroepen zijn jongeren divers, ook in hun stemgedrag. Toch zal deze groep jongeren, goed voor 6 zetels, veel verschil kunnen maken omdat ze nog geen bagage meenemen naar het stemhokje. Ze zijn eerder geneigd om nieuwe partijen een kans te geven, zeker als die partij hun belangen op de eerste plek zet.

De babyboom generatie, lange tijd de grootste groep in het electoraat, neemt rap in tempo af. Een nieuwe protestgeneratie neemt het stokje over. Hoewel minder talrijk, is het waardeverschil van generatie Y (millennials) en Gen Z (Zoomers) goed merkbaar. In dit artikel wordt beschreven hoe de politiek in Australië kantelt door de demografische opkomst van deze groep. Sowieso zijn periodes van grote transitie of revolutie vruchtbaar voor de opkomst van nieuwe politieke partijen. Dit gebeurde in 1968 ook met de protestgeneratie, toen verschillende nieuwe geluiden het nieuwe waarde patroon van de nieuwe generatie beter weerspiegelden. In dit artikel stelt Socioloog Jacquelien van Stekelenburg vast dat er de nieuwe generatie de laatste jaren net zoveel protesteert als in 1968: Black Lives Matter, Klimaatmarsen, de Women’s March, Niet Mijn Schuld protest en het Woonprotest. Allerlei problemen en crises brengen onze generatie op de been en maken ons strijdvaardig om te vechten voor verandering. De status quo toont te weinig visie, vernieuwing en ambitie. De jeugd kan niet wachten om deze drie zaken voor elkaar te krijgen en is zeker bereid om daartoe te grijpen naar actie in het stemhokje. Wij hebben weinig te verliezen, alles staat letterlijk voor ons op het spel en we eisen een gelijke positie en inspraak in de problemen die wij erven en die wij moeten oplossen.

Een derde factor; onze eigen behaalde resultaten

Om verkozen te worden schijn je drie zaken nodig te hebben (naast een programma en een goede lijst); naamsbekendheid, campagne budget en bewezen prestaties uit het verleden. Kiezers willen namelijk op een partij stemmen die inhoudelijk overeenkomt én bij een groep winnaars horen. Op 16 maart 2022 slaagde LEF Den Haag er zonder deze drie middelen (maar met een goede programma en een gemotiveerde lijst) in om 0,9% van de stemmen te veroveren.

Inmiddels zijn we anderhalf jaar verder en hebben we meer kennis, ervaring en een groter netwerk vol gedreven jongeren. Het moet dus mogelijk zijn om met weinig middelen en een effectieve guerrilla campagne voldoende mensen te bereiken. Om Pipi Langkous woorden net wat anders te gebruiken: “We hebben het nog nooit gedaan, dus denken we dat we het kunnen!”

De trend is richting jongerenpolitiek, maar geboekte resultaten uit het verleden…

Er is nog veel werk aan de winkel om als LEF bij alle Nederlandse kiezers op de radar te komen. Toch zijn we er, op basis van deze data en case studies, honderd procent van overtuigd dat LEF zetels gaat winnen. En we zijn er duizend procent van overtuigd dat LEF nodig is. Want zolang er geen partij in het parlement zit die álle jongeren een stem wil geven, ook die onder de 18, is onze besluitvorming niet divers of toekomstgericht genoeg. Vandaar onze drive om de kracht van jongeren te benadrukken. We komen niet alleen iets halen, we geven ook een geweldige impuls aan de democratie. Door met frisse ideeën te komen van onderop, letterlijk uit het kinderperspectief. Die smaak ontbreekt nog in de Nederlandse politiek.

We zijn extreem gemotiveerd om de opkomst onder jongeren te maximaliseren. Want als het jongerenaandeel achterblijft ten opzichte van oudere generaties krijgen we schandalen als Brexit en Trump. In 2017 was de opkomst onder jongeren met 67% behoorlijk onder het gemiddelde van 81,5%. Omdat er zoveel hyper urgente zaken spelen als de woningnood, de mentale gezondheidscrisis, de gierende inflatie en last but not least de opwarming van de aarde, geloven we dat jongeren dit jaar genoeg reden hebben naar de stembus te gaan!

Wil jij er samen met ons voor zorgen dat burgers van alle leeftijden straks meedoen met de besluitvorming? Meld je dan nu aan als lid, voeg je bij één van onze commissies of draag bij aan onze crowdfunding. Zo schrijven we binnenkort geschiedenis door de eerste jongerenpartij te worden die zetels wint en burgers onder de 18 ook een stem geeft.

Aanvullende bronnen

Binnenlands Bestuur schreef in februari 02022 een artikel over de kansen van jongerenpartijen en de resultaten uit het I&O Onderzoek. Na de verkiezingen verscheen dit artikel over de verrassende binnenkomst van veel nieuwe jongerenpartijen in de gemeenteraden.

Dit NOS artikel uit 2018 gaat in op de stijgende populariteit van jongerenpartijen en wat hun aanpak anders maakt dan gewoonlijk.